Om te komen tot oplossingen, gerechtigheid, en genoegdoening

Donderdag – 3 maart 2011
Hieronder publiceren wij onze gespreksnotitie aan de Commissie Veiligheid & Justitie op basis waarvan vandaag overleg heeft plaats gevonden.

Peter John Schouten en Ton Leerschool
Stichting Mannenhulpverlening na seksueel misbruik

Aan de leden van de Vaste Commissie
voor Veiligheid en Justitie
Tweede Kamer der Staten-Generaal

Onderwerp: Voorstel Waarheids- en Verzoeningscommissie – Seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk

Utrecht, 28 februari 2011

Geachte leden van de vaste commissie voor Veiligheid en Justitie,

Hierbij zenden wij u in de bijlage onze mening over de gang van zaken rondom het functioneren van de commissie Deetman en de hulpverlening aan slachtoffers.
Het onderzoek dat de commissie Deetman uitvoert is een door de rooms-katholieke kerk geïnitieerd, intern onderzoek. Door seksueel misbruik zijn slachtoffers overgevoelig voor mensen die dubbelrollen innemen. 
Dhr Deetman zegt een neutrale houding in te kunnen nemen bij zijn onderzoek. Voor de slachtoffers is dit ongeloofwaardig omdat hij zegt onafhankelijk te opereren maar zich niet daadwerkelijk distantieert van de organisatie die hem de opdracht heeft gegeven en waaraan hij nog steeds rapporteert.

Hij moet rapporteren aan de overheid en die overheid moet beslissen wat zij doet met de uitkomsten van dit onderzoek. Niet de rooms katholieke kerk die dit grote ingrijpende probleem heeft veroorzaakt. Ook dringen wij aan om de hulpverlening niet langer in handen te laten van deze organisatie. Slachtoffers die zich melden bij Hulp en Recht komen in “vertrouwde handen”, die van oudsher niet te vertrouwen zijn.
Samenvatting
Zoals u in de bijlage kunt lezen, zijn er naast de slachtoffers nog vele andere partijen buiten de kerk die direct of indirect een rol hebben gespeeld bij het seksueel kindermisbruik door rooms katholieke religieuzen. Wij stellen een onpartijdig onderzoek voor die de schade zichtbaar maakt en waar alle betrokken partijen de mogelijkheid krijgen om tot klaarheid te komen.
Daarbij wil onze stichting helpen nieuwe vormen te vinden om de wonden te helen en de schade te herstellen.

Voorbeelden voor ons zijn de ‘Waarheids- en Verzoeningscommissies’ in Zuid-Afrika of Chili.
In beide gevallen werden deze door de toenmalige regeringen ingesteld.
Voorstel Waarheids- en Verzoeningscommissie – Seksueel misbruik katholieke kerk
Wij stellen voor aan de politiek een commissie samen te stellen met de volgende opdracht:

1- Een zo volledig mogelijk beeld schetsen van de oorzaken, omvang en gevolgen van het seksueel misbruik door rooms-katholieke geestelijken in de periode van 1945 tot nu.
Hierbij kan het rapport van de Commissie Deetman het begin zijn.

2- Amnestie verlenen aan plegers van seksueel misbruik, op voorwaarde dat zij een volledige bekentenis afleggen.
Amnestie verlenen aan de verantwoordelijken, getuigen en medeplichtigen door wiens toedoen (actief of passief) het seksueel misbruik heeft kunnen plaatsvinden of voortgang heeft kunnen vinden, op voorwaarde dat zij een volledige bekentenis afleggen.

3- De waardigheid van de slachtoffers van seksueel misbruik herstellen door hen de kans te bieden hun ervaringen te vertellen en door vergoedingen voor te stellen ter compensatie voor de gebeurtenissen uit het verleden.

4- Een rapport opstellen dat een zo duidelijk mogelijk beeld geeft van de bevindingen van de Commissie en dat een overzicht biedt van de oorzaak, omvang en gevolgen van het seksueel misbruik en de schade op persoonlijk, sociaal en maatschappelijk niveau, ter lering voor de volgende generaties.

Wij vragen de Tweede Kamer der Staten-Generaal een dergelijk onderzoek te initiëren en de hulpverlening bij de stichting Hulp en Recht weg te halen en de slachtoffers een alternatief te bieden.

namens Stichting Mannenhulpverlening na seksueel misbruik

Peter John Schouten – secretaris
Ton Leerschool – bestuurslid

Bijlage
“Om te komen tot oplossingen, gerechtigheid, en genoegdoening”

Slachtoffers van seksueel misbruik door r.k. priesters zitten na vele jaren nog met de schade en de gevolgen van het seksueel misbruik.
Wat willen slachtoffers eigenlijk? Ze blijven maar zeuren! Waar zijn ze op uit? De Paus heeft toch zijn excuus aangeboden? Wanneer is het eigenlijk genoeg? Wanneer is er sprake van genoegdoening of erkenning?

Genoegdoening kan in combinatie of afzonderlijk, afhankelijk van het slachtoffer, zijn:
– gerechtigheid, volgens de in onze maatschappij geldende wetten en gedragsregels.
– gemeend berouw en vergeving
– schadeloosstelling

Het interne onderzoek van de r.k. kerk onder leiding dhr. Deetman richt zich op het vaststellen van de aard, omvang, omstandigheden en verantwoordelijkheden van het misbruik. Dit is weliswaar belangrijk, maar niet voldoende om tot genoegdoening voor de slachtoffers te komen. Hieruit ontstaan een aantal spanningsvelden, welke hieronder verder beschreven worden.

Spanningsveld – Gerechtigheid: De overheid wordt partij
Een deel van de gerechtigheid is dat de overheid hierin partij wordt en zich bemoeit met deze omvangrijke schade die de r.k. kerk heeft aangericht.

De r.k. kerk stelt, in antwoord op de golf van getuigenissen van seksueel misbruik door r.k. geestelijken, in 2010 een ‘onafhankelijk onderzoek’ in onder voorzitterschap van dhr. Deetman.
De kerk is echter zelf partij: de daders, oversten, bisschoppen e.d. maakten ten tijde van het misbruik deel uit van de kerkorganisatie; dezelfde die nu het onderzoek instelt.
Objectief gezien betreft het dus een intern onderzoek en is het dus niet onafhankelijk.

Op zich is er niets in te brengen tegen het feit dat de r.k. kerk een intern onderzoek instelt.
Echter de overheid wacht nu de resultaten van dit interne onderzoek af om te besluiten of en wat er ondernomen moet worden. Dit betekent dat er, in tegenstelling tot bijv. Duitsland, tijdens het onderzoek niets gebeurd voor de slachtoffers; mensen komen met hun getuigenis naar buiten en worden op geen enkele manier opgevangen!

Onderzoek moet gepaard gaan met hulp.
Mensen naar hun pijnlijke ervaringen vragen alleen voor een onderzoek, is gebruik maken van de behoefte die slachtoffers hebben: erkenning. Verhalen oprakelen moet gebeuren binnen een veilige bedding, met lotgenoten, met getuigen.

Het onderzoek betreft een maatschappelijk probleem, immers alle betrokkenen (daders, verantwoordelijken, slachtoffers, getuigen) zijn op het moment dat de misdrijven worden gepleegd, voor het merendeel inwoners van Nederland. Alle onderwijs-, opvang- en zorginstellingen, jeugdorganisaties, etc. vielen op datzelfde moment onder de regelgeving en controle van de Nederlandse overheid.
Een intern onderzoek van de r.k. kerk kan dan niet afdoende zijn om, afgezien van het onderzoek naar door r.k. geestelijken gepleegde misdrijven, ook tekortkomingen in het functioneren van de overheid aan het licht te brengen.

De kerkorganisatie behoudt zich het recht voor om onder het kerkelijk en niet onder het burgerlijk recht te functioneren.
Mogelijk heeft dit geleid tot een andere handelswijze, dan wanneer de burgerlijke wetgeving aangewend was. Voorbeeld: daders werden overgeplaatst i.p.v. voor een rechter verantwoording af te moeten leggen. Hiervan zijn al voldoende gevallen openbaar geworden.
Door de handelswijze van de kerk, toentertijd, zijn nu veel zaken verjaard en kunnen nu niet meer bij de burgerlijke rechter ter beoordeling voorgelegd worden.
Daarmee wordt de genoegdoening van de slachtoffers m.b.t. ‘gerechtigheid’ onmogelijk gemaakt.

Dit is wederom een maatschappelijk probleem en de maatschappij moet besluiten hoe nu alsnog te komen tot een ‘in tijd verlegde’ gerechtigheid. Tenslotte zijn de daders schuldig en niet de slachtoffers aan het negeren van het burgerlijk recht. Zij mogen dus ook niet de dupe zijn van het gedrag van de daders en kerkelijke verantwoordelijken.
Het betreft een omvangrijke ‘omzeiling’ van het burgerlijk recht; de vaststelling van de exacte omvang kan niet worden overgelaten aan een intern onderzoek van de organisatie welke zich daaraan schuldig heeft gemaakt.

De verantwoordelijken en schuldigen moeten onder leiding van een derde, onafhankelijke instantie worden aangesproken of geholpen (rechter, mediator, waarheidscommissie)

Heling door:
1. Openheid, alles in het volle licht zetten
2. Gemeend, getoond, berouw en vergeving
3. De schade benoemd en gezien
Alle spanningsvelden vragen om een oplossing!

1. OPENHEID, ALLES IN HET VOLLE LICHT ZETTEN

Waarheids- en Verzoeningscommissie
“Beter dan gerechtigheid in de vorm van vergelding is gerechtigheid die tot verzoening leidt.”
Citaat van aartsbisschop Desmond Tutu

Omvang en gevolgen van het seksueel misbruik van kinderen is voor iemand die zich niet dagelijks met dit onderwerp bezighoudt maar moeilijk te bevatten. Omvattend onderzoek naar lange termijn gevolgen ontbreekt op dit moment ook nog.
Wat wij als stichting al langer weten en zeggen dringt nu in het collectieve bewustzijn door. Uit de getuigenissen sinds vorig jaar weten we dat in Nederland duizenden mannen en vrouwen nog dagelijks ingrijpend geconfronteerd worden met het trauma dat zij in hun jeugd opgelopen hebben. Daarvan getuigen de fysieke en psychische problemen, stukgelopen relaties, drugs- en andere verslavingen, arbeidsuitval, carrière-breuk, etc. etc.

Tellen wij daarbij de hieronder beschreven maatschappelijke factoren, dan is hier misschien wel sprake van het grootste maatschappelijk probleem sinds de tweede wereldoorlog en waar de overheid zich tot nu toe slechts aarzelend over uitspreekt of mee bezig houdt.
Dat is voor de duizenden lotgenoten niet te bevatten!
Zij voelen zich wederom niet gehoord en opnieuw misbruikt!
Alleen een door de overheid geïnitieerd onderzoek kan daar verandering in aanbrengen.

Na de val van de apartheid in 1994 werd de nieuwe Zuid-Afrikaanse regering geconfronteerd met de noodzaak af te rekenen met de misdaden uit het verleden. De vraag die zich stelde was op welke wijze dit moest gebeuren zodat een zo groot mogelijk deel van de Zuid-Afrikaanse bevolking genoegdoening zou vinden. Verschillende mogelijkheden werden naar voren gebracht, maar uiteindelijk werd gekozen voor het opstellen van een Waarheids- en Verzoeningscommissie (TRC).

Het mandaat van de TRC omvatte volgende doelstellingen:
1- Een zo volledig mogelijk beeld schetsen van de oorzaken, omvang en gevolgen van de grove mensenrechten schennissen tussen 1 maart 1963 en 5 december 1993.
2- Amnestie verlenen aan misdadigers van het apartheidsregime, op voorwaarde dat zij een volledige bekentenis aflegden en dat de misdaden politiek gemotiveerd waren.
3- De waardigheid van de slachtoffers van apartheidsmisdaden herstellen door hen de kans te bieden hun ervaringen te vertellen en door vergoedingen voor te stellen ter compensatie voor gebeurtenissen uit het verleden.
4- Een rapport opstellen dat een zo duidelijk mogelijk beeld geeft van de bevindingen van de Commissie en dat een overzicht biedt van de misbruiken die plaatsvonden tijdens apartheid.

De uitgangspunten als hierboven omschreven in de doelstellingen van de TRC zouden een basis kunnen vormen voor het onderzoek naar het kindermisbruik door r.k. geestelijken.

Kader

We zouden gebaat zijn bij een kader waarin het mogelijk wordt voor alle partijen* om te erkennen, en te bekennen, en verantwoordelijkheid te nemen voor de rol die ze toentertijd hebben ingenomen.
Dit kader kan alleen door de hoogste macht in ons land: de overheid, gecreëerd worden. Dit kan niet aan een van de betrokken partijen, lees: de katholieke kerk, overgelaten worden.

Daarbij zou waarlijk berouw en echt verantwoordelijkheid nemen het uitgangspunt en het herstellen van verstoorde verbindingen het doel moeten zijn.
Iedereen zou de mogelijkheid/kans moeten krijgen om hun rol af te leggen.
Condities daarbij zijn dat alles benoemd wordt en op tafel komt om recht te doen aan de pijn en de verstoorde levens.
* Partijen zijn:
 Slachtoffers, daders, kerkleiders, medeplichtigen, getuigen, misbruikte mannen die zelf ook dader zijn geworden.

Instellingen: r.k. kerk, justitie (seponeerde zaken) Raad van de Kinderbescherming (plaatste in Katholieke internaten), hulpverlening (onderkende de schade niet)

Collectief schuldgevoel
Het collectieve schuldgevoel van al diegenen die toentertijd wisten van de ‘handtastelijkheden’ van r.k. geestelijken en toen geen actie hebben ondernomen om het te stoppen of te voorkomen.

Toen het seksueel misbruik plaatsvond was bij het algemene publiek niet bekend hoe ingrijpend dergelijke ervaringen voor het verloop van het leven van de kinderen was. De daders en daden werden vergoelijkt en gebagatelliseerd (het eerste grootschalige onderzoek naar seksueel misbruik werd in 1985 uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken).
Velen voelen zich nu schuldig, omdat zij toentertijd niets ondernomen hebben.
Ook aan dit schuldgevoel zal genoegdoening gedaan moeten worden.

Openbaar Ministerie
Zoals uit recente berichtgeving blijkt waren het Openbaar Ministerie en Justitie terughoudend in de vervolging van r.k. geestelijken. Mogelijk omdát het r.k. geestelijken betrof.

Dit heeft verregaande gevolgen gehad voor de slachtoffers: n.l. na het misbruik werden zij niet geloofd en ging de dader vrijuit: zij werden opnieuw misbruikt! De overheid werd hierdoor medeplichtige.
Velen verloren het geloof in de gerechtigheid en autoriteit: de basis van onze samenleving.
Het onderzoek van de commissie Deetman doet geen recht aan het aangedane onrecht en ook hieraan zal genoegdoening gedaan moeten worden.

Lerende samenleving

Het leereffect voor de samenleving zou uiteindelijk zijn: zich inzicht te verschaffen in de omstandigheden welke het misbruik mogelijk gemaakt hebben en op basis van dat inzicht beleid te maken over hoe om te gaan met seksueel geweld en te komen tot werkelijke preventie.

De hulpverlening
De hulpverlening blijkt uit ervaringen van slachtoffers, niet uitgerust op de toegenomen vraag.
Sinds 2000 is seksueel misbruik geen speerpunt meer van de hulpverlening; zij hebben zich op instructie van de overheid toegelegd op de hulpverlening bij huiselijk geweld.

De subsidies aan FIOM (hulpverlening) en TRANSACT / MOVISIE (beleid en scholing)
zijn op het gebied van mannen en seksueel misbruik tot nul gereduceerd.
Ook nu met een toegenomen vraag naar hulp en erkenning van dit thema is er geen geld aan deze instellingen toegezegd. Daar was van oudsher de deskundigheid.

Veel kennis en ervaring is sindsdien verloren gegaan bij de hulpverleners.
Om seksueel misbruik succesvol te kunnen behandelen (en in het bijzonder als het seksueel misbruik van jongens/mannen betreft en de doelgroep waar wij hier over spreken bestáát voor het merendeel uit mannen) vraagt om gespecialiseerde kennis welke nu nauwelijks meer voorhanden is. De achterstand zal ingehaald moeten worden; hierbij zal de overheid betrokken moeten zijn.

2. GEMEEND, GETOOND BEROUW EN VERGEVING

Spanningsveld – Gemeend berouw en vergeving
Om gemeend berouw te kunnen hebben en om vergeving voor het aangedaan onrecht te kunnen vragen zullen de lange termijn gevolgen van het seksueel misbruik in kaart gebracht moeten worden. Anders: als je niet weet wat de omvang van het aangedaan leed is, kan je ook geen gemeend berouw hebben en overzie je de volledige omvang niet van de gevraagde vergeving. Zonder de omvattende analyse is dit niet, tot tevredenheid stellend voor de slachtoffers, uitvoerbaar.

Het onderzoek van de commissie Deetman richt zich op het vaststellen van de aard, omvang, omstandigheden en verantwoordelijkheden van het misbruik. Dit is een weliswaar belangrijke, maar tegelijkertijd op één dimensie beperkte vaststelling van het gevolgen van het misbruik.

Ook hier stelt zich wederom een maatschappelijk probleem.
De effecten van het misbruik hebben een uitwerking gehad op de persoonlijke ontwikkeling van de door misbruik getroffenen en daardoor hun inzetbaarheid en positie in de maatschappij. Velen vertonen een geschiedenis van fysieke en psychische klachten en professioneel, sociaal of emotioneel disfunctioneren. Dit heeft geresulteerd in directe gevolgen (financieel en sociaal) voor de maatschappij.

Deze effecten en de impact daarvan horen door de maatschappij onderzocht te worden, dit intern onderzoek doet ook daar geen recht aan.

De slachtoffers zullen tot vergeving moeten komen van het aangedaan onrecht en velen zijn daar toe bereid. Het kan echter pas tot vergeving komen als de erkenning van de omvang van het onrecht en berouw in alle oprechtheid getoond zijn.

3. DE SCHADE BENOEMD EN GEZIEN

Spanningsveld – Schadeloosstelling
Zonder een omvattende analyse van de werkelijk geleden schade en gevolgen (zie hierboven) kan geen sprake zijn van het financieel compenseren van de geleden schade.
Een schadeloosstelling kan dan hoogstens een tegemoetkoming zijn in de gemaakte directe kosten om het gelijk te halen. De vraag blijft of het ooit mogelijk is de werkelijk geleden schade volledig te vergoeden. Wat kost een mensenleven netto, ‘onder de streep’?

Genoegdoening, of rehabilitatie, betekent dat je je gevoel terugkrijgt dat je door de dader werd ontnomen op het moment van de misdaad. De slachtoffers zullen dit door de schadeloosstelling niet terugkrijgen en dus zal het hooguit voor een deel bijdragen tot de beoogde heling en genoegdoening.