Alle Blog Artikelen

De katholieke kerk in Amerika verkeert in crisis na seks schandalen die in de doofpot waren gestopt. Ook in Nederland worden priesters die verdacht worden van seksueel misbruik vaker overgeplaatst dan aangeklaagd en berecht.

In geen enkele andere rooms-katholieke kerk in Nederland branden zoveel kaarsen als inde kapel van de Onze Lieve Vrouwe basiliek in Maastricht. Achter die façade werd in de jaren tachtig een minderjarige misdienaar meer dan eens seksueel misbruikt door de pastoor “De zaak bleef buiten de publiciteit. De pastoor werd overgeplaatst en is nog steeds in functie. Hulpbisschop mgr. A. Castermans van het bisdom Roermond wist in oktober 1987 van het misdrijf van de pastoor. Dat bleek toen het kerkbestuur bij hem kwam om te klagen. Het seksueel misbruik van de misdienaar was voor het bestuur de druppel die de emmer had doen overlopen. Eerder al bleek de pastoor het niet zo nauw te hebben genomen met het celibaat en waren er volgens het kerkbestuur ‘uitspattingen’ geweest. “Nog altijd knaagt de kwestie aan mij”, zegt een betrokkene die anoniem wenst te blijven. “Veel misdienaars en ouders wisten wat er gebeurde, maar voor hen kon de kerk en ook de pastoor geen kwaad doen. Heel gezagsgetrouw. Niemand wilde het weten. Zo is die kwestie destijds met de mantel der liefde bedekt.” Zijn geweren is de reden nu openheid van zaken te geven, over hoe de affaire door toedoen van het bisdom de doofpot in ging. De pastoor legde in oktober 1987 na druk vanuit het bisdom zijn ambt neer. Om ‘gezondheidsredenen’, luidde de officiële lezing. Betrokkenen rond het Onze Lieve Vrouweplein zeggen beter te weten, maar het was ook voor hen een verrassing dat de pastoor door toenmalig bisschop J. Gijsen meteen weer werd benoemd in Banholt, een kleine parochie buiten de stad. ,.Ik heb dat nooit begrepen, want ook daar liepen misdienaars rond”, zegt, een tweede betrokkene. De pastoor is nog steeds in functie, nu in een andere plaats in Limburg. De affaire rond de pastoor van de Onze Lieve . . Vrouwe basiliek is een van vele. Bij het kerkelijke meldpunt ‘Hulp en Recht’ In Utrecht kwamen de afgelopen zes jaar 196 meldingen en klachten binnen van verkrachting, pedoseks en ander wat ‘Hulp en Recht’ noemt ,,grensoverschrijdend gedrag”. Veertig klachten zijn ” gegrond verklaard. De rooms-katholieke. kerk , heeft deze (en andere niet bij ‘Hulp en,Recht’ , gemelde) gevallen van seksueel misbruik stelselmatlg binnenskamers gehouden, Pedofiele affaires van geestelijken en gevallen van seksueel misbruik worden in de regel niet door de bisdommen publiek gemaakt en zijn ook nooit aan het openbaar ministerie gemeld. Ook ‘Hulp en Recht’ meldt het misbruik niet zelf aan justitie.

In het statuut van het meldpunt staat dat medewerkers ten allen tijde tot geheimhouding verplicht zijn, behoudens die gevallen waar een wettelijke aangifteplicht geldt. Maar sinds de oprichting heeft ‘Hulp en Recht’ niet eén keer aangifte gedaan, zegt medewerker T. Meijers van het meldpunt. Meijers, hoofddocent kerkrecht aan de Katholieke Universiteit Utrecht: “Wist u dat pedoseksualiteit volgens de Nederlandse wet niet eens aangifteplichtig is/” Er is in Nederland echter wél een aangifteplicht voor verkrachting.
Uit het bisdom Roermond komt nog een voorbeeld van een priester die zich schuldig heeft gemaakt aan misbruik van een minderjarige en die elders een pastorale functie kreeg. Het is de voormalig pastoor van de Pius X parochie In Heerlen. In 1998 deden drie Heerlense jongeren aangifte tegen hem. Het bisdom Roermond stuurde de pastoor met ziekteverlof. Hij werd veroordeeld tot een half jaar voorwaardelijke celstraf voor het pIegen van ontucht met een minderjarige jongen. De rechtbank nam hem in het vonnis in het bijzonder kwalijk dat de pastoor ontucht had gepleegd nadat hij zijn geslachtsdelen met gewijde olie had ingestreken. Inmiddels is de man, met toestemming van het bisdom, als ‘parochie assistent’ aan de slag in Kerkrade.
Terwijl scholen wettelijk verplicht zijn vermoedens van seksueel misbruik te melden bij het openbaar ministerie en ook de meldregelingen kent, weigeren de zeven bisdommen aangifte te doen, bevestigen woordvoerders. Liever wordt de zaak doorverwezen naar “hulp en recht”
De handelwijze van de Nederlandse rooms katholieke kerk komt overeen met die van de kathoileke kerk in Amerika.
Ook daar zijn jarenlang affaires binnenskamers gehouden en zijn ontspoorde priesters overgeplaatst, hoewel de bisschop wist van hun pedofiele neigingen. Paus Johannes Paulus II heeft seksueel misbruik door priesters eind vorige maand scherp veroordeeld. Sinds begin dit jaar zijn in Amerika al tientallen priesters geschorst of ontslagen.

Aangifte doen is de zaak van de ‘ slachtoffers zélf’

Ook In Nederland stopt de kerk de zaken in de doofpot, zeggen critici. S. van Delden, theologe en psychiatrisch verpleegkundige verbonden aan het Interkerkelijk bureau tegen misbruik in Pastorale Relaties “Gaat het om kinderen, dan zou ik als bisdom altijd aangifte doen. Kinderen zijn zelf niet in staat hun verantwoordelijkheid te nemen, eventueel naar justitie te stappen.
Het meldpunt “Hulp en Recht” wijst slachtoffers, als het een ernstige zaak betreft,wel op de mogelijkheid om naar justitie te gaan. Heel wat slachtoffers willen dat niet. Het is aan het slachtoffer om naar justitie te gaan, niet aan ‘Hulp en Recht”, zegt woordvoerster C. Angenent. “Veel zaken worden niet aangegeven. Dat is waar.

Hoeveel procent weten we niet, want nogmaals: aangifte doen is de zaak van de slachtoffers zelf. “De affaires worden niet alleen niet gemeld bij justitie, maar doorgaans ook niet in de publiciteit gebracht. De kerk heeft er geen belang bij, de dader ook niet en het slachtoffer voelt vaak schroom om met zijn of haar verhaal naar buiten te treden. Zo is het aantal bekend geworden affaires de laatste tien jaar op de vingers van één hand te tellen. Begin jaren negentig lekte uit dat de conrector van het seminarie Rolduc in Kerkrade een seksuele verhouding onderhield met een van de seminaristen. Toenmalig bisschop Gijsen reageerde met een zuivering om orde en gezag te herstellen. De conrector ging naar een buitenlands klooster en seminaristen mochten zich voorrtaan niet meer overgeven aan hun “eigen zucht naar genot” , met name op seksueel gebied”, vermaande de bisschop. In 1997 werd de pastoor van de parochie in Rijpwerterlng en Oud-Ade veroordeeld wegens seksueel misbruik van een twaalfjarig meisje. Hij kreeg achttien maanden, waarvan zes voorwaardelijk. De Rotterdamse bisschop Van Luyn ontsloeg de pastor. Hij moest ook zijn priesterlijke taken neerleggen. De laatste, bekende affaire is die nu een pater van de congregatie van Slnt Jan uit Enschede. Hij is in 2000 ontslagen wegens seksueel misbruik. Een paar dagen nadat het aartsbisdom Utrecht deze zaak zelf publiek had gemaakt, bleek dat één jaar eerder de prior van de congregatie de pater in zonde was voorgegaan. Hij had ontucht gepleegd met een minderjarig meisje. Die zaak was tot dan door het aartsbisdom en de congregatie stilgehouden. De twee geestelijken zijn naar het hoofdkwartier van de congregatie in Frankrijk gestuurd. De bisdommen zelf zeggen weinig klachten over seksueel misbruik te kennen. Bij het bisdom Groningen is de laatste tien jaar welgeteld één klacht binnengekomen van seksueel misbruik door religieuzen. Het Bisdom Breda zegt geen cijfers te hebben. Den Bosch meldt sinds 1995 slechts twee verjaarde klachten, Utrecht afgelopen drie jaar twee en in Haarlem zou de laatste vijf jaar geen klacht zijn ontvangen.
In Roermond meldt woordvoerder Bemelmans vier tot vijf gevallen. Meldingen en klachten worden serieus genomen. Bemelmans.”ze worden onderzocht en waar nodig maatregelen genomen. Toch ging een wegens ontucht veroordeelde pastoor in zijn bisdom weer aan de slag in een andere parochie. Bemelmans: “in dat geval kon dat naar ons inzicht. Bovendien als iemand gestraft is en berouw heeft getoond moet hij een tweede kans krijgen.
Het bisdom zal de de affaire rond de onze Lieve Vrouwe basiliek niet op eigen initiatief onderzoeken., meldt Bemelmans. We gaan niet op een krantenartikel af.
Oud-hulpbisschop Castermans was onbereikbaar voor commentaar. De voormalige pastoor in Maastricht: er was wel iets, maar dat wordt uit zijn verband getrokken.
Het was niet te vergelijken met die dingen in Amerika.

De rooms-katholieke kerk is in een diepe crisis geraakt over het systematisch verzwijgen van seksueel misbruik binnen haar geledingen. Duizenden slachtoffers in de VS treden naar voren.

ROTTERDAM, 20 MAART. Welbeschouwd is geen kind veilig geweest in de nabijheid van John J. Geoghan. De voormalige priester uit Boston werd in februari veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar voor het ‘aaien’ van een minderjarige. Dat bleek niet zijn enige misstap. Over een periode van dertig jaar misbruikte hij meer dan 130 jongens.

De woede van het Amerikaanse publiek die op het nieuws volgde viel niet uitsluitend Geoghan ten deel, maar vooral de instelling die hij heeft vertegenwoordigd. Die bleek namelijk precies van zijn obsessie en herhaaldelijke handtastelijkheden op de hoogte. Maar in plaats van in de openheid te treden en jusititie er bij te betrekken, besloten hoge kerkfunctionarissen de kwestie in de doofpot te stoppen. Het bisdom in Boston achtte zich mans genoeg om een dergelijke kwestie zelf aan te pakken. Het schadelijke nieuws zou de buitenwereld nooit bereiken. De slachtoffers kregen ruime schadevergoedingen in ruil voor zwijgen toegezegd en Geoghan werd keer op keer overgeplaatst. De klachten bleven, maar de priester kon ongestoord zijn gang gaan, totdat één van zijn slachtoffers er een rechtszaak van maakte en won.

Inmiddels heeft de zaak in Boston een stroomversnelling van ontwikkelingen op gang gebracht die niet alleen de katholieke kerk in de Verenigde Staten treft, maar zelfs het Vaticaan ernstig in verlegenheid heeft gebracht. Sinds het proces van Geoghan is het ene na het andere slachtoffer naar voren getreden met beschuldigingen over seksueel misbruik door rooms-katholieke priesters. De pedofiele praktijken binnen de kerk blijken van een ongekende omvang.

In Boston heeft het bisdom gereageerd met het vrijgeven van de namen van negentig deels nog actieve priesters die worden verdacht van kindermisbruik over een periode van veertig jaar. Meer dan tachtig slachtoffers zijn door de kerk gecompenseerd met bedragen van tussen de dertig en 45 miljoen dollar per persoon.

Maar daarmee zijn de zaken geenszins afgehandeld. Overal in het land worden namen bekend van verdachte priesters. De bisschop van Palm Beach in Florida erkent schuld en die van New York is in opspraak wegens het verzwijgen van pedofiliegevallen. In elf staten zijn 84 priesters aangeklaagd voor seks met minderjarigen, 21 van hen zijn op non-actief gesteld. Vrijwel dagelijks doen inmiddels volwassen slachtoffers kond van hun geschonden verleden en af en toe betuigen schuldige priesters met betraande ogen hun spijt.

De schade die de katholieke kerk nu al heeft opgelopen is enorm. De traditionele vertrouwensband tussen de kerk en de katholieke gemeenschap in de Verenigde Staten, maar ook daar buiten, staat onder spanning. Verscheidene katholieken hebben zich uitgesproken tegen de kerkhiërarchie en de hypocrisie die daar zou heersen en diverse bisdommen zijn nagenoeg bankroet wegens de noodgedwongen compensaties die zij de afgelopen jaren hebben verstrekt. Volgens Amerikaanse schattingen heeft de kerk over een periode van twintig jaar tussen de 600 miljoen en 1,3 miljard dollar aan compensatiegelden betaald aan slachtoffers van seksuele misdrijven binnen de kerk.

,,Het systeem is opengekraakt”, zegt Richard Sipe, een voormalige katholieke priester en psychiater uit San Diego die onderzoek doet naar seksualiteit binnen de kerk. Tegenover het Amerikaanse dagblad Los Angeles Times zegt hij dat door de controverse de traditionele ,,code van geheimhouding” voorgoed is doorbroken.

Binnen kerkelijke kringen is nu de discussie losgebarsten over het wezen van het katholieke priesterschap. Zo heeft een uitgave die valt onder het bisdom van Boston de vraag gesteld of het celibaat waartoe priesters zijn verplicht nog wel onveranderlijk moet blijven voortbestaan. Ook vraagt het blad zich af of het katholieke priesterschap buitensporig veel homoseksuelen aantrekt.

Verschillende slachtoffers en psychologen zijn de overtuiging toegedaan dat het celibaat mensen met seksuele problemen aantrekt en dat de kerkstructuur hun de gelegenheid biedt ongemerkt hun gang te gaan. De kerk is volgens slachtoffer Patrick McSorley, aangehaald door The Boston Globe, ,,een veilige zone voor pedofielen.”

De hoogste kerkelijke macht heeft tot dusver opmerkelijk weinig uitspraken gedaan over de kwestie. Bisdommen zijn niet verplicht seksueel misbruik aan Rome te rapporteren en al wat een woordvoerder van de paus er over heeft gezegd is dat het groot aantal gemelde gevallen van misbruik nog niet is bewezen. Wel hebben conservatieve kringen binnen het Vaticaan gezegd dat homoseksuelen niet langer zouden moeten toetreden tot seminaries. Zij zien een direct verband tussen homoseksualiteit en het schandaal in de VS. Niet omdat homoseksuelen makkelijker verleid zouden worden tot pedofilie, maar omdat veel van de aanklachten die nu lopen in de Verenigde Staten relaties betreffen tussen priesters en jongens.

De Amerikaanse priester-psycholoog Stephen Rossetti verzet zich tegen dat beeld. Hij gelooft dat het aantal gevallen van pedofilie onder de ongeveer 60.000 Amerikaanse priesters alleen betekenis krijgt wanneer dat wordt vergeleken met andere groepen mannen die regelmatig omgang hebben met minderjarigen. ,,Als je een onderzoek doet naar 60.000 basketbaltrainers dan kom je op de zelfde percentages uit”, aldus Rossetti in de Globe. Maar, zegt Rossetti ,,dit is mijn klinische hypothese, ik heb geen statistieken om dit te onderbouwen. Die bestaan niet.”
Floris-Jan van Luyn
Uit NRC