Misbruikslachtoffer Andy Woodward: ‘De dader werd mijn zwager’
Seksueel misbruik in de sport De Engelse ex-profvoetballer Andy Woodward onthulde eind vorig jaar hoe hij door een jeugdtrainer was misbruikt. Na hem vertelden honderden anderen hun verhaal. „Een geheim kan je ruïneren.”
Zijn verschijning doet niets vermoeden. Zwarte haren, donkerbruine ogen, strak colbert boven een getailleerde broek. Hoffelijk op zijn Brits, maar gedistingeerder en zachtmoediger. Een man naar wie vrouwen nog eens omkijken.
Je moet ook maar weten dat er achter de voorkomendheid een gehavende ziel schuilgaat. Wie in het hoofd van voormalig profvoetballer Andy Woodward zou kunnen kijken, ontwaart een trauma met flashbacks van een monsterlijke voetbaltrainer die tevens zijn zwager is geweest. Een sinister drama.
„Ik heb altijd een masker gedragen. Maar van binnen was het nooit weg, de paniek, de angstaanvallen, de pijn. Nu kan ik eindelijk mezelf zijn.”
In een leeg en sober restaurant in Manchester schetst Woodward (43) de nasleep van zijn onthullende interview in The Guardian van november vorig jaar. Tot in detail vertelde hij wat zijn jeugdtrainer Berry Bennell hem als kind heeft aangedaan. All the way – van de meer dan honderd verkrachtingen tot de suïcidale gedachten die hem sindsdien achtervolgden.
De tijd was er rijp voor. Op aanraden van zijn therapeut benaderde hij een journalist, die het anoniem zou opschrijven. Maar na twee gesprekken en enkele weken bedenktijd besloot hij dat zijn naam toch genoemd kon worden. „Zodat het verhaal nog meer impact zou hebben. Want dit gaat niet alleen om mij, dit kan ook anderen de moed geven om zich te ontdoen van die vreselijke last.”
Dat is ook wat gebeurde. Ook andere misbruikslachtoffers zochten contact met media en politie. De politie kondigde nieuwe onderzoeken aan en meldde in januari dat er 526 slachtoffers en 184 daders waren geïdentificeerd, verdeeld over meer dan 240 clubs. Voorzitter Greg Clarke van de Engelse voetbalbond FA sprak van de grootste crisis in het Engelse voetbal die hij zich kon heugen.
„De media en de mensen hebben het geweldig opgepikt”, zegt Woodward. „Er is zoveel steun. Mensen op straat stoppen om me de hand te schudden. Ze zeggen: jij hebt onze ogen geopend, jij hebt mensen gered. Er was een jongetje van veertien dat zelfmoord wilde plegen, maar nu hulp krijgt. Andere slachtoffers vertelden me dat ze hun geheim mee het graf in hadden genomen als ik mijn verhaal niet had gedaan. Dit is zo’n taboe.”
Ruim een week na de publicatie deden vier slachtoffers onder wie Woodward hun verhaal in een talkshow bij de BBC. Een van hen zei daar dat BBC-presentator Jimmy Savile, die na zijn dood werd ontmaskerd als pedoseksueel, vergeleken met Bennell een „koorknaap” was. In tranen vertelde Woodward over een voetbaltrip naar Gran Canaria. Zeven jongetjes van twaalf jaar, zeven dagen lang. Elke avond had Bennell een ander.
Flamboyante levensstijl
Hoewel Bennell inmiddels drie celstraffen heeft uitgezeten voor kindermisbruik, denkt Woodward dat er nog veel meer onbekende slachtoffers zijn van deze meestermanipulator, die zijn seksuele voorkeur maskeerde met voetbalkennis en een flamboyante levensstijl. Tot zijn eerste veroordeling gold Bennell als een gewaardeerd talentenspotter. Hij reed een blinkende Mercedes, had het altijd over zijn contacten bij grote clubs als Chelsea en woonde in een groot huis dat voor kinderen het paradijs was, inclusief jukebox, pooltafel, speelautomaten en wilde dieren als een aapje. Wanneer voetballertjes kwamen logeren, werd het beestje uit zijn kooi gehaald om op hun schouder te zitten.
Hoe het misbruik ontstond? Zo: Bennell vertelt ouders dat hij hun zoon aan een stage kan helpen bij een grote club, biedt aan de jongen er zelf heen te rijden en betast tijdens de autoritten het spelertje, dat van schrik verstijft en vaak nog te onwetend is om naderhand alarm te slaan.
Woodward: „Je gaat twijfelen aan jezelf, aan je eigen seksualiteit. Wie weet ligt het aan jou.”
Anders dan je zou kunnen denken, zijn óók de ouders slachtoffer, benadrukt Woodward. Als een van de betere coaches van het land liet Bennell hen geloven dat hij hun kind richting het profvoetbal kon loodsen, wat soms ook zo was. Dat geïdealiseerde vooruitzicht leidde de aandacht af van een risico dat in de jaren tachtig minder snel werd opgemerkt dan nu.
Tegen de jongens werd gezegd: „Als je thuis iets zegt, voetbal jij nooit meer.”
Woodward is veertien als zijn zestienjarige zus een relatie krijgt met de veel oudere Bennell.
In het restaurant zijn er momenten dat Woodward glazig voor zich uit kijkt. Aan de wil om te praten ligt het niet – hij ziet het als zijn plicht, zodat hij anderen kan helpen. Maar tegelijk herinnert elke vraag hem aan de gruwel, als een aaneenschakeling van pijnigende flashbacks. Door afstand te houden, is hij minder kwetsbaar.
„Pas als je bent misbruikt kun je bevatten wat mij is overkomen, welke last ik bij me draag”, zou hij later zeggen.
Vanaf zijn elfde droeg hij die last. „Tot die tijd was ik een happy kid. Ik was een zachte jongen, beleefd, stil, lief. En helemaal voetbalgek. En op een of andere manier weten pedoseksuelen precies wie ze eruit moeten pikken. Hij koos mij, omdat hij wist dat zachte jongens zich minder snel verzetten. Sterke persoonlijkheden worden er minder snel uitgepikt.”
Bennell helpt hem op weg in het profvoetbal. Na een door hem geregelde (mislukte) stage bij topclub Manchester City brengt de scout hem onder in de opleiding van de kleinere profclub Crewe Alexandra. Woodward doorloopt alle jeugdrangen en maakt er in 1994 op twintigjarige leeftijd zijn debuut in het eerste elftal. In zijn tien jaar omvattende carrière speelt hij bij zes verschillende clubs in de lagere divisies van Engeland.
„Er had meer ingezeten als het misbruik nooit was gebeurd. Voetbal werd een mentale strijd, een gevecht tegen demonen in mijn hoofd. Bij Bury veinsde ik een hamstringblessure terwijl ik een paniekaanval had. En dat gebeurde steeds vaker. Andere jongens gingen er al net zo kapot aan. Je moest innerlijk heel sterk zijn om alsnog ver te komen. Veel carrières gingen verloren.”
Totale shock
Zijn verhaal bevat een onwaarschijnlijk element dat aantoont hoe diep Bennell indertijd is doorgedrongen in zijn leven. De man die hem verkracht, wordt zijn zwager. De man van zijn zus. Vader van zijn neef en nicht.
Dit maakt zijn tienerjaren nog ingewikkelder dan ze al zijn. Woodward is veertien als zijn zestienjarige zus een relatie krijgt met de veel oudere Bennell. Vier jaar later, in 1991, is hij getuige van hun huwelijk. Zijn toestand van binnen: totale shock. Maar hij zegt niets. De verdediger wil doorbreken bij Crewe, waar Bennell veel macht heeft. Eén woord kan hem zijn carrière kosten.
In hetzelfde jaar dat Woodward debuteert in het profvoetbal, 1994, wordt Bennell voor het eerst veroordeeld wegens ontucht. In Amerika, waar hij voetbalkampen voor de jeugd organiseert, heeft hij een Engelse tiener aangerand. Thuis raakt de jongen in paniek, uit vrees voor aids. Bennell zit drie jaar in een Amerikaanse cel.
Bij terugkeer in Engeland wordt hij meteen gearresteerd. Nadat er een documentaire over Bennell is verschenen over de ware aard van de voetbaltrainer, is ook de Britse politie een onderzoek gestart. Een ander slachtoffer merkt Andy Woodward aan als potentieel slachtoffer, maar als rechercheurs hem benaderen, trekt de voetballer een muur op. Hij blijft zwijgen uit vrees voor de impact die zijn verklaring zal hebben op zijn familie. Met name op zijn zus.
Wie de moed heeft om erover te praten, zal uiteindelijk vooral opluchting voelen.
Andy Woodward
Pas na langdurig aandringen breekt hij. „Mijn neef en nichtje kwamen op een leeftijd waarop ik dacht: nu zouden zij aan de beurt kunnen zijn. Ik maakte me zorgen om hen en moest dat statement maken.”
Mede door zijn getuigenis wordt Bennell een jaar later veroordeeld tot negen jaar celstraf op basis van 22 aanklachten. Na het horen van zijn verhaal scheidt zijn zus van Bennell. Dat Woodward destijds anoniem bleef, heeft ertoe geleid dat de impact van het interview van november 2016 des te groter was. Niemand wist dat zijn carrière stokte door een trauma. Dat hij voetbalde als een wrak, omdat hij een wrak was. Zoals dat ook geldt voor andere slachtoffers die een belofte waren maar nooit zo goed werden als verwacht.
„Na de rechtszaak in 1998 is het één jaar goed gegaan. Ik was opgelucht, dacht dat de ellende voorbij was. Maar de flashbacks kwamen terug. Angst, paniek, slapeloze nachten, suïcidale gedachten. Het hakte erin.”
Drie jaar en maar 53 duels later beëindigde hij vervroegd zijn loopbaan als voetballer. Erna werkte hij zich bij het politiekorps van Lancashire op tot rechercheur. Achteraf noemt hij dat de slechtste keuze die hij had kunnen maken. De confrontatie met ellende betekende nog meer wanorde in zijn hoofd.
Tv-presentator
Als zijn mentale problemen verergeren licht Woodward zijn chef in bij de politie waar hij werkt als rechercheur. Er is begrip, maar nog geen jaar later wordt hij op de zaak van tv-presentator Stuart Hall gezet, die wordt veroordeeld voor ontucht met meerdere meisjes. „Die zaak kwam veel te dicht bij mijn eigen verleden, de uitwerking in mijn hoofd was verwoestend. Wat ik nu doe, geeft me veel meer voldoening. Nu kan ik mensen echt helpen, dit ligt dichter bij mijn hart.”
Naast klokkenluider wil hij een boegbeeld zijn. Een bemiddelaar tussen hulpinstanties, slachtoffers en autoriteiten, die fulltime het woord verspreidt ten behoeve van gerechtigheid en preventie. „Zelf kreeg ik geen hulp na mijn getuigenis in 1998. Niks. Nu is die hulp er wel, volop. Maar voor trainers, ouders en sportbonden valt er nog veel te leren. In Engeland hebben we nog steeds geen meldplicht voor iemand die getuige is van misbruik of ontucht. Misbruikslachtoffers die zich melden worden soms pas weken later teruggebeld door de politie. Als slachtoffer is dat frustrerend. Met de stichting Enough Abuse UK proberen we voor meer bewustwording te zorgen.”
Een gehavend mens zal hij altijd blijven. Nog lang zal hij behandeld moeten worden voor de posttraumatische stressstoornis waarmee hij is gediagnosticeerd. Maar er is hoop. Sinds hij figureerde op de voorpagina van The Guardian is hij meer in balans. Meer dan ooit put hij kracht uit zijn relatie. Na drie mislukte huwelijken vond hij rust bij een oude vriendin die als een van de weinigen wist wat hem was overkomen. „Dat helpt in een relatie. Zelda is mijn rots.”
Wat zou hij willen meegeven aan slachtoffers die altijd hebben gezwegen? Weer die bedachtzame blik, een stilte. „Een geheim kan je ruïneren. Wie de moed heeft om erover te praten, zal uiteindelijk vooral opluchting voelen.”